Ban sởi và sốt phát ban: Phân biệt, nhận biết và chăm sóc đúng cách

Trong cuộc sống hằng ngày, chắc hẳn nhiều người đã từng nghe đến cụm từ “ban sởi” hoặc “sốt phát ban”. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ hai bệnh lý này có gì khác nhau, làm sao để nhận biết, và cách chăm sóc người bệnh sao cho đúng. Bài viết hôm nay sẽ giúp bạn nắm rõ những kiến thức cơ bản nhưng rất quan trọng về ban sởi và sốt phát ban, để mọi người cùng nâng cao ý thức bảo vệ sức khỏe cho bản thân và gia đình.

Ban sởi và sốt phát ban là gì?

Trước khi đi sâu vào chi tiết, chúng ta hãy cùng tìm hiểu khái niệm cơ bản của hai tình trạng này. Việc hiểu rõ định nghĩa giúp bạn dễ dàng hình dung và phân biệt được trong thực tế.

Ban sởi là gì?

Ban sởi là một bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus sởi gây ra. Bệnh thường gặp ở trẻ em nhưng cũng có thể xảy ra ở người lớn nếu chưa từng tiêm phòng hoặc đã mất miễn dịch. Khi mắc sởi, người bệnh sẽ trải qua các giai đoạn: sốt cao, viêm long đường hô hấp, nổi ban đặc trưng và có nguy cơ gặp các biến chứng nguy hiểm.

Virus sởi lây lan chủ yếu qua đường hô hấp, qua các giọt bắn nhỏ khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc nói chuyện. Đặc biệt, virus sởi có thể tồn tại trong không khí vài giờ, nên khả năng lây lan rất cao, nhất là ở những nơi đông người, thiếu thông thoáng.

Sốt phát ban là gì?

Sốt phát ban là thuật ngữ chỉ tình trạng sốt kèm theo nổi ban trên da, nhưng nguyên nhân gây bệnh có thể khác nhau. Một số loại virus phổ biến gây sốt phát ban gồm virus Rubella (gây bệnh sởi Đức), virus Herpes loại 6 (gây bệnh Roseola) hoặc một số loại virus khác.

Khác với ban sởi, sốt phát ban thông thường thường lành tính hơn, ít gây biến chứng nghiêm trọng và thời gian hồi phục nhanh hơn. Tuy nhiên, việc nhầm lẫn giữa sốt phát ban và ban sởi có thể khiến người bệnh chủ quan, không điều trị đúng cách, dẫn đến những hậu quả đáng tiếc.

⇒ Tham khảo thêm: Una Mộc Đơn – Hỗ Trợ U Xơ Tiền Liệt Tuyến Lành Tính Ở Nam Giới

Nguyên nhân gây ban sởi và sốt phát ban

Việc nắm được nguyên nhân gây bệnh giúp chúng ta chủ động hơn trong phòng tránh và chăm sóc người bệnh, hạn chế tối đa nguy cơ lây nhiễm trong cộng đồng.

Nguyên nhân gây ban sởi

Nguyên nhân duy nhất gây bệnh sởi là do virus sởi (Measles virus) thuộc họ Paramyxoviridae. Virus này rất dễ lây lan, đặc biệt trong điều kiện môi trường khép kín, đông người như trường học, bệnh viện, nơi làm việc.

Một người chưa tiêm vắc-xin sởi hoặc chưa từng mắc bệnh sởi trước đây sẽ có nguy cơ rất cao nếu tiếp xúc với nguồn bệnh. Vì vậy, vắc-xin sởi đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong việc phòng ngừa căn bệnh này.

Nguyên nhân gây sốt phát ban

Sốt phát ban có thể do nhiều loại virus khác nhau gây ra. Một số nguyên nhân phổ biến bao gồm:

• Virus Rubella: Gây bệnh sởi Đức, thường nhẹ hơn sởi thông thường nhưng rất nguy hiểm đối với phụ nữ mang thai.

• Virus Herpes 6: Gây bệnh Roseola (sốt phát ban ở trẻ nhỏ), thường gặp ở trẻ từ 6 tháng đến 2 tuổi.

• Một số loại virus khác: Virus đường ruột, virus cúm, cũng có thể gây triệu chứng sốt phát ban.

Mỗi loại virus sẽ có đặc điểm riêng về thời gian ủ bệnh, thời gian phát bệnh và mức độ nghiêm trọng, nên việc chẩn đoán chính xác rất cần thiết.

Dấu hiệu nhận biết ban sởi và sốt phát ban

Nhiều người thắc mắc làm sao để phân biệt ban sởi và sốt phát ban khi triệu chứng ban đầu khá giống nhau. Để làm rõ vấn đề này, chúng ta cùng tìm hiểu chi tiết dưới đây.

Dấu hiệu nhận biết ban sởi

Ban sởi thường diễn biến theo 3 giai đoạn rõ rệt:

• Giai đoạn ủ bệnh: Kéo dài khoảng 7-14 ngày sau khi tiếp xúc với virus. Người bệnh chưa có triệu chứng rõ ràng nhưng virus đã bắt đầu nhân lên trong cơ thể.

• Giai đoạn khởi phát: Người bệnh bắt đầu sốt cao (39-40 độ C), kèm theo các dấu hiệu viêm long đường hô hấp như ho khan, sổ mũi, viêm kết mạc mắt (mắt đỏ, chảy nước mắt).

• Giai đoạn phát ban: Khoảng 3-4 ngày sau khi sốt, người bệnh nổi ban dạng dát sần, xuất hiện đầu tiên ở sau tai, chân tóc, rồi lan ra mặt, thân mình và cuối cùng là tay chân. Ban sởi thường liên kết với nhau thành từng mảng lớn, không ngứa nhiều nhưng gây khó chịu vì cảm giác rát da.

Một dấu hiệu đặc trưng của sởi là các hạt Koplik (những đốm trắng nhỏ như hạt muối) xuất hiện trong niêm mạc miệng trước khi ban nổi trên da.

Dấu hiệu nhận biết sốt phát ban

Sốt phát ban thông thường cũng trải qua hai giai đoạn:

• Giai đoạn sốt: Trẻ em hoặc người lớn bị sốt nhẹ đến vừa (37.5 – 39 độ C), kèm theo mệt mỏi, chán ăn, có thể kèm ho nhẹ hoặc viêm họng.

• Giai đoạn phát ban: Sau khi hết sốt, ban sẽ xuất hiện trên da, thường khởi phát ở thân mình rồi lan ra tay chân, mặt. Ban thường có màu hồng, không liên kết thành mảng lớn như ban sởi, và đặc biệt thường không gây ngứa hoặc chỉ ngứa nhẹ.

Sốt phát ban thường tự giới hạn trong vài ngày mà không để lại biến chứng nghiêm trọng.

Ban sởi và sốt phát ban: Phân biệt thế nào cho đúng?

Vì các triệu chứng có phần tương đồng, việc phân biệt ban sởi và sốt phát ban đôi khi khá khó khăn đối với người không chuyên. Tuy nhiên, có một số điểm khác biệt rõ rệt mà bạn có thể lưu ý:

• Mức độ sốt: Sởi gây sốt rất cao, trong khi sốt phát ban mức độ sốt thường nhẹ hơn.

• Ban trên da: Ban sởi dày đặc, đỏ thẫm, liên kết thành từng mảng; còn ban của sốt phát ban thưa thớt, màu hồng nhạt.

• Thời điểm nổi ban: Với sởi, ban nổi khi còn đang sốt cao; với sốt phát ban, ban thường chỉ nổi khi sốt đã giảm hoặc hết hẳn.

• Triệu chứng đi kèm: Sởi có dấu hiệu đặc trưng là hạt Koplik trong miệng, viêm kết mạc mắt đỏ nhiều, còn sốt phát ban thì không.

Nếu còn nghi ngờ, tốt nhất bạn nên đưa người bệnh đến cơ sở y tế để được bác sĩ thăm khám và chẩn đoán chính xác.

Ban sởi có ngứa không?

Đây là thắc mắc rất phổ biến khi nhắc đến ban sởi. Chúng ta hãy cùng tìm hiểu kỹ hơn để hiểu đúng vấn đề này.

Cảm giác ngứa khi bị ban sởi

Ban sởi chủ yếu gây cảm giác rát và căng da hơn là ngứa dữ dội. Tuy nhiên, một số trường hợp, đặc biệt là khi ban sởi sắp bay hoặc đang hồi phục, người bệnh có thể cảm thấy hơi ngứa nhẹ do da khô và bong tróc.

Thông thường:

• Khi mới phát ban: Người bệnh cảm thấy da nóng rát, căng tức, khó chịu nhiều hơn là ngứa.

• Khi ban bắt đầu bay: Lúc này da khô lại, bong vảy nhẹ, có thể kèm theo cảm giác ngứa nhẹ như lúc da bị lành sau cháy nắng.

Người bệnh nên tránh gãi nhiều vì dễ làm tổn thương da, dẫn đến bội nhiễm vi khuẩn.

Cách giảm ngứa khi bị ban sởi

Để giảm cảm giác ngứa hoặc khó chịu trên da khi mắc ban sởi, có thể áp dụng một số biện pháp như:

• Giữ da luôn sạch và khô: Tắm rửa nhẹ nhàng bằng nước ấm pha thảo dược như kinh giới, lá trầu không, tránh chà xát mạnh.

• Dưỡng ẩm da: Dùng kem dưỡng da nhẹ nhàng để làm mềm vùng da khô, bong tróc.

• Mặc quần áo rộng rãi, thoáng mát: Tránh mặc đồ bó sát gây cọ xát vào da.

Tuyệt đối không tự ý dùng thuốc bôi chứa corticoid nếu không có chỉ định của bác sĩ.